Co to jest roztocze i gdzie występuje ?

Co to jest roztocze i gdzie występuje ?


Roztocze kurzu domowego – grupa saprofitycznych, mikroskopijnych (0,1–0,5 mm długości) pajęczaków z rzędu roztoczy (Acari), żyjących w kurzu domowym i żywiących się głównie złuszczonym naskórkiem ludzkim lub odzwierzęcym (pies, kot).

Idealnym otoczeniem dla rozmnażania i skupiania roztoczy są środowiska o dużej wilgotności i relatywnie wysokiej temperaturze w stosunku do otoczenia.

W środowisku domowym występują w powietrzu, zmieszane z unoszącym się kurzem domowym. Najczęstsze ich występowanie to miejsca gdzie mamy do czynienia z dobrymi warunkami do ich rozwoju, czyli wszędzie tam gdzie jest dostęp do złuszczonego naskórka człowieka lub psa i kota, dużej ciepłoty i wilgoci (np. w wyniku pocenia się).

Główne siedliska roztoczy, poza unoszącym się kurzem domowym, to przede wszystkim materace łóżek, kołdry, poduszki i dywany, na których bawią się dzieci oraz pluszowe zabawki przytulanki.

Te niewidoczne gołym okiem pajęczaki występują w ponad 30-tysiącach gatunków. Do najczęściej występujących należą:

- Skórożarłoczek skryty (Dermatophagoides pteronyssinus)

- Euroglyphus maynei

- Dermatophagoides farinae

Roztocze, a konkretnie ich odnóża oraz odchody (szczególnie enzymy trawienne w nich zawarte) są silnymi alergenami powodującymi reakcje alergiczne u alergików i atopików, takie jak kaszel, duszności, czy też swędzenie u osób uczulonych. Zmieszane z powietrzem podczas oddychania, dostają się do dróg oddechowych i stają się istotnym trygerem nasilenia czy też wywołania manifestacji skórnych, np. u osób cierpiących na atopowe zapalenie skóry. Ze względu na niekorzystne dla człowieka efekty działalności roztocza, często nazywane są „pajęczakiem dokuczliwym”

Występowanie roztoczy:

Więcej roztoczy żyje w domach drewnianych, nieogrzewanych niż murowanych z centralnym ogrzewaniem. Ilość roztoczy nie zależy od wieku i konstrukcji domów lecz od ich mikroklimatu. Mieszkania wybudowane w okolicy jezior i stawów lub w obecności drzew zacieniających ich wnętrza, mają znacznie więcej roztoczy niż pozostałe. Obserwowano trzykrotnie więcej roztoczy w domach rolników niż w mieszkaniach wielkomiejskich i prawie całkowity ich brak w oddziałach szpitalnych. Poziom roztoczy w mieszkaniu związany jest też z porą roku.

Jest ich 10 razy więcej w łóżku niż w kurzu z podłogi. Na kocu obserwujemy 47 razy większe zagęszczenie roztoczy niż w kurzu na podłodze z okolicy drzwi i 55 razy większe niż kurz z okolicy, gdzie wytwarzane było ciepło.

Materace łóżek zamieszkują głównie Dermatophagoides sp. (90%), podczas gdy podłoga jest zamieszkiwana przez bardziej zróżnicowaną faunę roztoczową. Wiąże się to najprawdopodobniej z nanoszeniem innych gatunków pajęczaków na butach i ubraniu człowieka.

Istotny jest materiał, z którego wyprodukowano materac. Nie stwierdzono roztoczy w materacach z włosia końskiego i bawełny oraz tylko niewielką ilość w materacach z pianki poliestrowej. Znaleziono jednak roztocze na ubraniach domowników. Najwięcej alergenu było na parterze. Niższe stężenia alergenu znaleziono na krzesłach czyszczonych metodą suchą aniżeli mokrą.

Roztocza, uczulają głównie swoimi odchodami, mającymi rozmiary około 20 mikrometrów

Objawy uczulenia na roztocze mieszkaniowe to przede wszystkim zatkany nos, szczególnie w godzinach rannych, zmiany skórne i zaostrzenie AZS, wzmożony świąd oraz objawy astmy oskrzelowej, w 90% występujące w nocy. Nasilenie dolegliwości występuje jesienią, w czasie zamykania okien i częstego przebywania w pomieszczeniach. Objawy spotęgowane są włączeniem centralnego ogrzewania.

Stąd też dzieci w wieku niemowlęcym są szczególnie narażone na warunki do wdychania silnie uczulającego antygenu, co powoduje, że objawy uczulenia występują już u niemowlaków.

Osoby podejrzane o uczulenie na roztocze kurzu domowego powinny mieć wykonane testy alergiczne naskórkowe. Inną metodą diagnostyczną jest próba prowokacyjna donosowa, dospojówkowa lub dooskrzelowa. Badania te powinny być wykonane w specjalistycznych ośrodkach medycznych.

Alergia na roztocza kurzu domowego

Roztocza kurzu domowego są głównym alergenem odpowiedzialnym za trwający przez cały rok alergiczny nieżyt nosa (ANN), swędzenie, zmiany skórne, zaostrzenia atopowego zapalenia skóry (AZS) oraz astmę oskrzelową.

Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci obserwuje się tendencję do wzrostu występowania reakcji uczuleniowych na roztocza kurzu domowego. W ostatnich badaniach przeprowadzonych w Polsce, na grupie 1337 chorych cierpiących z powodu nieżytów nosa wykazano, że alergia na roztocze (Dermatophagoides farinae i pteronyssinus) stanowiła około 20%.

Wśród roztoczy, gatunki, które uczulają, nie są pasożytami. Gdyby nie ich zdolności do uczulania, to nie byłyby dla domowników problemem. Stanowią one tylko znikomą część wszystkich obecnie znanych 30.000 gatunków roztoczy. Wśród niealergogennych wyjątkowo okazałe osobniki osiągają do 1 mm. Sporadycznie wielkość roztoczy jest mniejsza niż 0,1 milimetra. Występują w różnych środowiskach, najczęściej w glebie, gdzie w 1 m3 można znaleźć setki tysięcy osobników. Dla człowieka chorobotwórczym roztoczem jest świerzbowiec (Sarcoptes scabiei) – gatunek odpowiedzialny za powstawanie świerzbu.

Objawy uczulenia na roztocze mieszkaniowe to przede wszystkim zatkany nos, szczególnie w godzinach rannych, zmiany skórne i zaostrzenie AZS, wzmożony świąd oraz objawy astmy oskrzelowej, w 90% występujące w nocy. Nasilenie dolegliwości występuje jesienią, w czasie zamykania okien i częstego przebywania w pomieszczeniach. Objawy spotęgowane są włączeniem centralnego ogrzewania.

Stąd też dzieci w wieku niemowlęcym są szczególnie narażone na warunki do wdychania silnie uczulającego antygenu, co powoduje, że objawy uczulenia występują już u niemowlaków.

Osoby podejrzane o uczulenie na roztocze kurzu domowego powinny mieć wykonane testy alergiczne naskórkowe. Inną metodą diagnostyczną jest próba prowokacyjna donosowa, dospojówkowa lub dooskrzelowa. Badania te powinny być wykonane w specjalistycznych ośrodkach medycznych.

Generalnie osobom uczulonym na alergeny roztoczowe zaleca się:

- usunięcie skupisk kurzu

- częstą wymianę pościeli i materacy

- nieodkurzanie

- polerowanie i czyszczenie gładkich powierzchni pastami

- likwidację jaśków, kap, pokryć meblowych, mebli tapicerowanych

- częste wietrzenie

- stosowanie specjalistycznych barierowych, antyroztoczowych pokrowców na materace, kołdry i poduszki

Należy pamiętać, że uczulenie na roztocze kurzu domowego jest schorzeniem o charakterze przewlekłym. Typowy dla tego typu chorób rozwój, polega na stopniowym pojawianiu się coraz to bardziej dominujących objawów astmy oskrzelowej. Zaleca się inwestowanie w rozwiązania antyroztoczowe i antyalergiczne oraz konieczność okresowych konsultacji chorych z każdego przedziału wiekowego u specjalistów alergologa lub dermatologa.